آن مرجع بزرگ، نه فقط شنوای اعتراض آن‌ها شد، بلکه برای رفع مشکل بانوانی که به بیت او پناه آورده ‌بودند، دست به اقدام عملی زد و از آنجا که معترضان در قم جایی نداشتند، آن‌ها را ناهار میهمان کرد؛ همان ناهاری که به قول عزت شاهی، از برکت پول حلال و پاک، آن ‌قدر خوشمزه بود که نظیرش را دیگر بار نخورد و نچشید. تصویر آیت‌الله العظمی گلپایگانی، نه فقط در این روایت، بلکه در روایت‌های متعدد و مختلف به شدت مردمی است؛ مرجع تقلید بزرگواری که افزون بر دانش عظیم فقاهت، به زیور زیبای مردم‌داری نیز مزین بود و برای رفع مشکلات مسلمانان، آرام و قرار نداشت. امروز ۲۴ جمادی‌الثانی سالروز رحلت جانگداز او و فرصتی است برای یادآوری خدمات آن چهره درخشان تاریخ مرجعیت شیعه.

شاگرد برجسته شیخ عبدالکریم و شیخ عباس قمی
آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی مقدمات را در حوزه علمیه گلپایگان گذراند و سپس به اراک رفت تا از محضر آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری بهره‌مند شود. آیت‌الله العظمی گلپایگانی پس از هجرت شیخ عبدالکریم به قم، برای تقویت حوزه علمیه این شهر به قم رفت و در مدرسه فیضیه ساکن شد. وی پس از رحلت آیت‌الله حائری به نجف رفت تا از درس بزرگانی مانند آیات عظام سیدضیاء عراقی، سیدابوالحسن اصفهانی و میرزای نائینی بهره‌مند شود اما توقف آیت‌الله العظمی گلپایگانی در نجف زیاد طول نکشید و او دیگر بار به قم بازگشت و به تدریس و تحقیق مشغول شد. این مرجع بزرگ از آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری، اجازه اجتهاد و از شیخ عباس قمی، محدث بزرگ، اجازه روایت داشت. آیت‌الله العظمی گلپایگانی بیش از ۷۵ سال تدریس کرد و بزرگانی همچون آیات عظام مکارم شیرازی، سبحانی، علوی گرگانی و اندیشمندانی مانند آیات مطهری، بهشتی، مفتح و قدوسی در درس خارج وی شرکت می‌کردند؛ درسی که یکی از پررونق‌ترین دروس حوزه علمیه قم در آن دوران محسوب می‌شد.

چهره سیاسی و اجتماعی یک مرجع بزرگ
آیت‌الله العظمی گلپایگانی افزون بر تدریس، تحقیق و پاسخ‌گویی به پرسش‌های مقلدان، توجه ویژه‌ای به مسائل سیاسی و اجتماعی داشت. هر چند برخی خواسته‌اند وی را بی‌تفاوت به امور سیاسی جلوه بدهند، اما کارنامه پربار حیات مبارک آیت‌الله العظمی گلپایگانی در این زمینه، خود گویای توجه دقیق وی به مباحث سیاسی است. آن مرحوم، رژیم پهلوی را نامشروع می‌دانست و بارها این مسئله را در تجمعات مختلف و نامه‌های متعدد، عنوان کرده‌ بود.
با آغاز نهضت اسلامی پس از ماجرای تصویب قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی، آیت‌الله العظمی گلپایگانی در کنار امام خمینی(ره) قرار گرفت و به تصویب این قانون اعتراض کرد. او از مخالفان جدی قانون تحمیلی اصلاحات ارضی بود و رفراندوم فرمایشی رژیم پهلوی را برای تصویب آنچه به «انقلاب سفید» موسوم بود، در بهمن ۱۳۴۱ تحریم کرد.
آیت‌الله العظمی گلپایگانی در اعتراض به هجوم وحشیانه عوامل رژیم پهلوی به مدرسه فیضیه در دوم فروردین ۱۳۴۲، درس خود را در حوزه علمیه تعطیل کرد. این مرجع عالی‌قدر پس از بازداشت امام خمینی(ره) در خرداد ۱۳۴۲ و کشتار وحشیانه مردم در قیام ۱۵ خرداد، رسماً به رژیم شاه اعتراض و اعمال رخ داده را تقبیح کرد. آیت‌الله‌العظمی گلپایگانی با وجود عدم حضور رسمی در فعالیت‌های سیاسی، همواره حامی نهضت اسلامی بود؛ تحریم عضویت در حزب رستاخیز و برگزاری مجلس ختم برای شهید آیت‌الله سیدمصطفی خمینی از جمله اقدام‌های آیت‌الله العظمی گلپایگانی است که موجب تقویت مبارزات انقلابی مردم ایران شد. آن مرحوم پس از پیروزی انقلاب اسلامی با مشارکت و اظهارنظر در امور گوناگون تقنینی و نیز با انتشار بیانیه‌ها و اطلاعیه‌ها، از جمهوری اسلامی ایران حمایت می‌کرد. وی پس از رحلت امام خمینی(ره) بر پیکر آن رهبر بزرگ نماز خواند. در بُعد اجتماعی نیز آیت‌الله العظمی گلپایگانی با تأسیس مراکز درمانی و فرهنگی، نقشی مؤثر در تغییر فضای فرهنگی و اجتماعی داشت. این مرجع بزرگ تقلید در ۲۴ جمادی‌الثانی سال ۱۴۱۴ / ۱۸ آذرماه سال ۱۳۷۲ دار فانی را وداع گفت و پیکر پاکش در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.

خبرنگار: محمدحسین نیکبخت